«Η λέξη TranslaTum είναι σύνθετη και αποτελείται από το –translation που παραπέμπει στη μεταφορά επιτυχών ερευνητικών αποτελεσμάτων προς στο όφελος του ανθρώπου, της κοινωνίας και της οικονομίας και το TUM που αναφέρεται στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου (Technical University of Munich). Και τα δυο μαζί προσδιορίζουν ένα πρωτοποριακό ερευνητικό Κέντρο μεταγραφικής (translational ) έρευνας για τον καρκίνο που ανοίγει τις πόρτες του τον επόμενο μήνα. To Κέντρο που αποτελεί ένα αυτόνομο ερευνητικό ινστιτούτο του Technical University of Munich (TUM) και βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με το πανεπιστημιακό νοσοκομείο “Klinikum rechts der Isar” στο Μόναχο, έχει ως στόχο την άμεση μετάφραση της καινοτομίας και της τεχνολογίας στη φροντίδα των ασθενών».
Αυτά μου λέει ο διακεκριμένος Έλληνας ερευνητής Βασίλης Ντζιαχρήστος, που είναι εμπνευστής της ιδέας για τη δημιουργία του πρωτοποριακού αυτού ερευνητικού Κέντρου. Ο ίδιος είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Βιολογικής και Ιατρικής Απεικόνισης (ΙΒΜΙ) του Ερευνητικού Κέντρου Περιβαλλοντικής Υγείας Χέλμχολτς του Μονάχου, καθώς επίσης καθηγητής και διευθυντής της Έδρας Βιολογικής Απεικόνισης του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου (TUM). Ο Καθηγητής, που θα είναι και ένας από τους τρείς διευθυντές του Κέντρου, ανοίγει για πρώτη φορά σε Ελληνίδα δημοσιογράφο τις πόρτες του λίγο πριν την επίσημη παράδοση του κτιρίου και με ξεναγεί στους χώρους μέσα στους οποίους θα αναπτυχθεί ο διεπιστημονικός διάλογος μεταξύ μηχανικών, βιολόγων και γιατρών. «Γενικά κυριαρχεί η αντίληψη ότι η Τεχνολογία δε μπορεί να συνυπάρξει στον ίδιο χώρο με την Ιατρική και τη Βιολογία.
Η κατασκευή αυτής της ερευνητικής μονάδας, η λειτουργία της οποίας στηρίζεται σε τεχνολογίες αιχμής, ενώνει για πρώτη φορά στη Γερμανία (και πιθανώς σε ολόκληρη την Ευρώπη) σε διεπιστημονική έρευνα γιατρούς, βιολόγους και μηχανικούς με στόχο την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών για διάφορες ασθένειες, καθώς και νέων εφαρμογών στα πεδία της βιοτεχνολογίας, της ιατρικής και της φαρμακευτικής τεχνολογίας», συμπληρώνει ο διαπρεπής ερευνητής, ο οποίος θεωρείται εξπέρ στη μη επεμβατική τεχνική της πολυφασματικής οπτικοακουστικής τομογραφίας. Για αυτό εξάλλου, η έρευνά του το 2016 χρηματοδοτήθηκε για δεύτερη φορά από το Ευρωπαϊκό συμβούλιο Έρευνας ( ERC). Η πρώτη ήταν το 2008. O ίδιος εξηγεί πως αυτή τη στιγμή η Οπτική Απεικόνιση (Optical Imaging) που βασίζεται σε μη ιονίζουσα ακτινοβολία και δεν προκαλεί επιβάρυνση στον οργανισμό ποικίλει ανάλογα με το πεδίο της Ιατρικής στο οποίο εφαρμόζεται. «Σε περιπτώσεις καρκίνου χορηγώντας την κατάλληλη φθορίζουσα ουσία και συνδυάζοντάς την τη χρήση ευαίσθητων πολυφασματικών συσκευών, μπορούμε να εντοπίζουμε με μεγάλη ακρίβεια ακόμη και μικρές εστίες καρκινικών κυττάρων σε μια ενδοσκόπηση ή μετά την αφαίρεση ενός κύριου όγκου. Ανάλογα, σε μη επεμβατικές περιπτώσεις που θέλουμε γρήγορες απαντήσεις με σαφήνεια χρησιμοποιείται η οπτικοακουστική με laser, όπου ο τομογράφος φωτίζει τον ιστό με παλμούς laser σύντομης χρονικής διάρκειας και “ακούει” την απορρόφηση τους μέσα από αυτόν.
Μετρώντας αυτούς τους υπέρηχους, μπορεί να παράγει οπτικές εικόνες υψηλής ακρίβειας και ανάλυσης βαθιά μέσα σε ιστούς. Αυτή η τεχνική εξελίσσεται για περιπτώσεις καρκίνου του μαστού και για καρδιαγγειακές νόσους (για προσδιορισμό της αθηρωματικής πλάκας σε αγγεία) όπου χρειαζόμαστε μια γρήγορη απάντηση». Η τεχνική που αναπτύχθηκε στο εργαστήριο του Καθηγητή Ντζιαχρήστου το 2012 και βραβεύτηκε με το Leibniz Prize, το «γερμανικό Νομπέλ» το 2013, εφαρμόστηκε για πρώτη φορά σε άνθρωπο πριν δύο χρόνια. Πριν οκτώ μήνες ξεκίνησαν και οι πρώτες κλινικές μελέτες της οπτικοακουστικής και σε ασθενείς με περιφερική αρτηριακή νόσο (αθηροσκλήρωση), τις οποίες συντονίζει ο γιατρός και ηλεκτρολόγος μηχανικός Άγγελος Κάρλας που είναι συνεργάτης του Καθηγητή. Αντίστοιχα συντονιστής της επιστημονικής ομάδας για την εφαρμογή της μοριακής απεικόνισης φθορισμού είναι ο δρ. Δημήτρης Γκόρπας. Παράλληλα, η τεχνική δοκιμάζεται για την παρακολούθηση του επιπέδου του οξυγόνου ή τη διάχυση των φαρμάκων στο εσωτερικό των ιστών.
Έρευνα σε επαφή με την κοινωνία
Το κτίριο που στεγάζει το ερευνητικό κέντρο TranslaTUM μέσα στην πανεπιστημιούπολη του Μονάχου ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 2013, είναι επταώροφο (τρείς όροφοι είναι υπόγειοι), έχει συνολικό εμβαδόν 11.597 τ.μ, είναι μοντέρνας αρχιτεκτονικής αντίληψης και γεμίζει ένα μεγάλο κενό μέσα στον αστικό τοπίο. Οι τζαμαρίες που καλύπτουν μεγάλες επιφάνειες του κτιρίου όχι μόνο προσφέρουν φυσικό φωτισμό, αλλά φέρνουν σε επαφή τους εργαζομένους με την περιφερειακή κυκλοφορία. «Είναι σημαντικό η Έρευνα και η Επιστήμη να είναι σε άμεση επαφή με την κοινωνία και τους πολίτες, μια και αφορά όλους μας. Από προτροπές πρόληψης ασθενειών μέχρι διαγνωστικές μεθόδους και θεραπευτικές αγωγές, η Επιστήμη είναι μέσα στη ζωή μας και είναι σημαντικό να καταστεί οικεία στον κόσμο η εικόνα του ερευνητή ως αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας αλλά και της οικονομικής προόδου», σχολιάζει ο Καθ. Ντζιαχρήστος. Κατά την είσοδό του στο κτίριο το βλέμμα του επισκέπτη οδηγείται προς τα επάνω στο φωτεινό εσωτερικό αίθριο. Ένας κεντρικός σπειροειδής χώρος συνδέει όλα τα επίπεδα. Οι εργαστηριακοί χώροι βρίσκονται στα ανώτερα επίπεδα δίπλα στο «Παράθυρο Κλινικής» που έχει θέα στην περιοχή της Ιατρικής σχολής. Η κατασκευή έχει στοιχίσει 80 εκατομμύρια περίπου και έχει χρηματοδοτηθεί από την Γερμανική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση και τη Βαυαρική Κυβέρνηση κατά το ήμισυ. Ο καθηγητής Βασίλης Ντζιαχρήστος και η ομάδα του που θα εργάζεται μέσα στο Κέντρο, ετοιμάζει μια φορητή συσκευή που θα βασίζεται στην πρωτοποριακή τεχνική της πολυφασματικής οπτικοακουστικής τομογραφίας, η οποία θα είναι εύχρηστη κατά την κλινική πράξη. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα με τον τίτλο PREMSOT (Precision Multi-Spectral Optoacoustic Tomography for Discovery Diagnosis and Intervention) κέρδισε τη χρηματοδότηση των 2,49 εκατομμυρίων ευρώ από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) στο πλαίσιο του «Ορίζοντα 2020» της ΕΕ. Παράλληλα με αυτό, στο τμήμα του «τρέχουν» ακόμη είκοσι ερευνητικά προγράμματα ανάμεσα στα οποία είναι και το ESOTRAC, που αποβλέπει στη δημιουργία ενός ερευνητικού "Υβριδικού οπτικού και οπτικοακουστικού ενδοσκοπίου για οισοφαγική παρακολούθηση" που θα μπορούσε να ελαττώσει τις βιοψίες και να διευκολύνει την έγκαιρη ανίχνευση ασθενειών. Στην ίδια λογική είναι και η δημιουργία του Innoderm - μιας φορητής συσκευής για ανίχνευση και απεικόνιση αόρατων πληροφοριών του δέρματος που έχει ήδη ξεκινήσει και θα διαρκέσει πέντε χρόνια.
Παράλληλα με το TranslaTUM ετοιμάζεται ακόμη ένα πρωτοποριακό ερευνητικό κέντρο με την ονομασία "Pioneer Campus" στα περίχωρα του Μονάχου, όπου θα συνεργαστούν μόνο νέοι ερευνητές-ταλέντα- γιατροί, βιολόγοι, φυσικοί, βιοϊατρικοί μηχανικοί κ.α., με στόχο την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων για διάφορες ασθένειες, καθώς και νέων βιοτεχνολογικών και ιατροφαρμακευτικών εφαρμογών. Και εδώ ο Έλληνας επιστήμονας θα αναλάβει τη διεύθυνση Κέντρου και θα είναι υπεύθυνος του Τομέα Εμβιομηχανικής. Ανάμεσα στις προσδοκίες των εργαζομένων στο κέντρο που θα παραδοθεί στα τέλη του 2017 είναι η δημιουργία εταιρειών-τεχνοβλαστών. Ο Καθηγητής Ντζιαχρήστος πιστεύει πολύ στην επιχειρηματικότητα, ως το επόμενο βήμα κάθε επιτυχούς επιστημονικής δραστηριότητας και την θεωρεί «κλειδί» για την ανάπτυξη μιας χώρας. «Πρέπει να χρησιμοποιούμε τις ερευνητικές επιτυχίες προς όφελος της κοινωνίας και όχι να τις κλειδώνουμε στα εργαστήρια. Η μεταγραφή (translation) έρευνας προς όφελος του ανθρώπου συνεπάγεται οικονομικά οφέλη για την χώρα που το επιτυγχάνει, καθώς δημιουργούνται έτσι νέες θέσεις εργασίας και, μέσω φόρων, νέο εισόδημα για το κράτος. Από οικονομικό έξοδο, η έρευνα μετατρέπεται σε μοχλό ανάπτυξης σε όλες τις προηγμένες χώρες του κόσμου, από την Αμερική και την Γερμανία μέχρι τη Νότιο Κορέα, το Ισραήλ η την Δανία. Η μη ευρεία κατανόηση του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζει η Έρευνα στην ανάπτυξη μιας χώρας είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα της Ελλάδας. Στην Ελλάδα πάντα περιμένουμε έναν «ήρωα» να έρθει να μας σώσει. Δεν έχουμε καταλάβει τον σημαντικό ρόλο που παίζει η καινοτομία στην οικονομία και την ανάπτυξη ενός τόπου. Θα πρέπει επιτέλους να δώσουμε την ευκαιρία στους έμπειρους ερευνητές μας και στα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με την έρευνα να το κάνουν αξιοπρεπώς στην Ελλάδα, προς όφελος όλων μας, αντί να διώχνουμε στο εξωτερικό τον πνευματικό μας πλούτο και να αναλωνόμαστε σε θέματα δανεισμού και εκποίησης υλικής περιουσίας. Και αυτή η αλλαγή πρέπει να γίνει τώρα, γιατί η κρίση γεννάει τις ευκαιρίες»
