Πώς θα αντιδρούσατε αν σας έλεγε κάποιος πως η καινοτομία ως πρακτική μπορεί να διδαχθεί; Μπορεί ως θεωρία να σας φαινόταν αβάσιμη, αλλά σίγουρα θα αλλάζατε γνώμη αν την βλέπατε να εφαρμόζεται στη πράξη με απολύτως επιστημονικό και με πολύ …"έντεχνο" τρόπο. Το όλο εγχείρημα, εδώ και τέσσερα χρόνια, λαμβάνει χώρα στο "EnTechnon" που είναι το τμήμα Επιχειρηματικότητας, Διαχείρισης Τεχνολογίας και Καινοτομίας του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καρλσρούης (ΚΙΤ), του οποίου εμπνευστής, ιδρυτής και διευθυντής είναι ο Έλληνας καθηγητής Ορέστης Τερζίδης.

Ο ίδιος εξηγεί αποκλειστικά στην "Η": "Το όνομα EnTechnon έχει σαφή αναφορά στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία όπου υπήρχε διαχωρισμός του κόσμου σε φυσικό και σε έντεχνο, έτσι όταν το 2011 με κάλεσαν στο ΚΙΤ είχα ήδη καταλήξει σε αυτό. Οι συνάδελφοί μου βέβαια δεν αντιλαμβάνονται με την πρώτη τη σημειολογία, όταν όμως τους το εξηγώ εκπλήσσονται και χαίρονται". Ο καθηγητής μέσα από το συγκεκριμένο πανεπιστημιακό τμήμα παρέχει την απαραίτητη τεχνογνωσία (από κοινού με τους εταίρους στο ΚΙΤ) που συμβάλλει στο να μετατραπούν οι νέες τεχνολογικές και οι επιχειρηματικές δυνατότητες σε καινοτόμες πρακτικές μέσω της επιχειρηματικότητας. Αυτή η τεχνογνωσία σε πρώτο στάδιο τεκμηριώνεται επιστημονικά και στη συνέχεια εφαρμόζεται στην επιχειρηματική πρακτική. " Η καινοτομία δεν είναι αυτή καθεαυτή ο στόχος. Ο στόχος είναι η δημιουργία αξίας για ανθρώπινες ανάγκες. Ο κύριος παράγοντας σήμερα είναι να βρεις το πρωτότυπο, αυτό που θα σε καταστήσει περιζήτητο στο χώρο και θα προσφέρει πραγματική αξία στους πελάτες σου, το οποίο μπορεί να είναι απλά και μια λεπτομέρεια. Η καινοτομία διδάσκεται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που διδάσκεται και μια τέχνη ή μια επιστήμη και ακριβώς όπως σε αυτές χρειάζεται και το ταλέντο. Ταλέντο να σκέφτεσαι, να "γεννάς" ιδέες, να τις τοποθετείς σε ένα σωστό πλαίσιο και κατόπιν μέσω της εκπαίδευσης που λαμβάνεις να μπορείς να τις υποστηρίξεις με δημιουργικό τρόπο. Ιδέες και πολλή δουλειά - ο ιδρώτας και η έμπνευση στην αναλογία που έδινε ο Αϊνστάιν, 99% προς 1%. ", συμπληρώνει ο Ορέστης Τερζίδης. Ο επιτυχημένος συνδυασμός μιας νέας ιδέας με μια διαγνωσμένη ανάγκη που υπάρχει στην αγορά είναι ο ορισμός της καινοτομίας και σύμφωνα με τους ειδικούς, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μέσω της καινοτομίας είναι ο μονόδρομος που οδηγεί στη διασφάλιση της επιχειρηματικής επιβίωσης και στη δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών για την εν γένει ανάκαμψη της οικονομίας.

Διαθέτοντας το "επιχειρηματικό" γονίδιο

Με πατέρα γιατρό ελληνικής καταγωγής και με βαθιές ρίζες από την Ανατολική Θράκη και με μητέρα γερμανίδα επιχειρηματία, ο ξεχωριστός αυτός έλληνας γεννήθηκε στη Χαιδελβέργη και έζησε ανάμεσα σε δύο γλώσσες, δύο κουλτούρες και δύο πατρίδες, από τις οποίες επηρεάστηκε εξίσου. Σπούδασε Φυσική για λόγους αισθητικής, όπως ο ίδιος λέει, γιατί τη θεωρεί μια πολύ όμορφη επιστήμη, και μετά την απόκτηση του διδακτορικού τίτλου σπουδών του στον ίδιο τομέα εργάστηκε στην εταιρεία SAP (Systems, Applications & Products in Data Processing), στην αρχή ως προγραμματιστής εφαρμογών και στη συνέχεια ως στενός συνεργάτης του διευθύνοντος συμβούλου της SAP Henning Kagermann, καθώς και ως διευθυντής τού ερευνητικού κέντρου της SAP στην Καρλσρούη. Φαίνεται όμως πως ήθελε να συνδυάσει το "επιχειρηματικό γονίδιο" που κληρονόμησε όχι μόνο από τη μητέρα του, αλλά και από τον παππού του, με τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα, αφού επέστρεψε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καρλσρούης Θεωρία, εμπειρία και εφαρμογή βασισμένη στην επιστήμη είναι η επιτυχημένη συνταγή της σύγχρονης επιχειρηματικότητας, αλλά και οι άξονες πάνω στους οποίους κινείται ο ίδιος και η ομάδα του. Στο τμήμα του όλοι μαζί δημιουργούν, διδάσκουν και εφαρμόζουν τις γνώσεις σχετικά με την επιχειρηματικότητα και τη κατάλληλη διαχείριση της τεχνολογίας. "Μας ενδιαφέρει να παράγουμε γνώση που να μας βοηθάει στην εφαρμογή. Το επιχειρηματικό μοντέλο έχει μια δική του γλώσσα. Διερευνούμε αυτή τη γλώσσα, η οποία θα μας βοηθήσει να βρούμε τον τρόπο να δημιουργήσουμε πάνω σε αυτό.", συμπληρώνει ο καθηγητής, ο οποίος ουσιαστικά προσδιορίζει εμπορικά βιώσιμες ιδέες και τεχνολογίες και βοηθάει στην ανάπτυξη και στη μεταφορά τους σε ένα επιχειρηματικό μοντέλο.

Αναφορικά με την Ελλάδα ο έλληνας επιστήμονας καταλήγει στο ότι η χώρα προσφέρεται για επιχειρηματικές καινοτομίες και φαίνεται να είναι σχετικά ανοιχτή σε νέες ιδέες, αλλά υστερεί στο τελικό αποτέλεσμα που είναι η εφαρμογή των ιδεών. Συνήθως στην Ελλάδα υπάρχει ένα μεγάλο κενό ανάμεσα στο «γνωρίζω» και στο «πράττω». "Υπάρχει ολόκληρο πεδίο έρευνας στη Ψυχολογία για το κενό μεταξύ πρόθεσης και εφαρμογής (Intention-action gap) και εμείς δουλεύουμε πολύ πάνω στην κάλυψη αυτού του κενού, αφήνοντας τους φοιτητές μας να δρουν με δική τους πρωτοβουλία πάνω στις ιδέες τους και να επιστρέφουν σε κάθε μάθημα για να μας αναλύσουν και να αιτιολογήσουν τις κινήσεις τους. Τους συνοδεύουμε συστηματικά έχοντας ένα ρόλο "προπονητή" και όχι πρωτίστως δασκάλου που τους βομβαρδίζει με θεωρία και έχουμε παρατηρήσει ότι είναι σημαντικό να συζητούν όχι μόνο με μας, αλλά προπαντός μεταξύ τους" , εξηγεί ο ίδιος συμπληρώνοντας πως βάσει έρευνας, το ΚΙΤ κατατάσσεται στη τρίτη θέση των κορυφαίων πανεπιστημίων της Γερμανίας ως πανεπιστήμιο με καλές προϋποθέσεις για επιχειρηματικότητα.

Επιχειρείν στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης

Ο Ορέστης Τερζίδης, ακόμη και από τη χώρα όπου ζει, παρατηρεί το ελληνικό start-up οικοσύστημα και έχει βγάλει τα συμπεράσματά του σε σχέση με αυτό που λέμε ελληνική επιχειρηματική κουλτούρα. "Η Ελλάδα έχει το κατάλληλο δυναμικό που μπορεί να εξελίξει τον επιχειρηματικό τομέα. Το ζήτημα είναι να βρει το σωστό τρόπο να οδηγήσει έναν νέο άνθρωπο να γίνει όχι μόνο δημιουργικός, αλλά και επαγγελματίας. Κι εδώ μπαίνει ο ρόλος του Πανεπιστημίου, το οποίο μπορεί να συμβάλει στη καλλιέργεια της επιχειρηματικής κουλτούρας. Η επιχειρηματικότητα είναι η δημιουργική ουσία της οικονομικής ζωής της χώρας μας και αυτή πρέπει να τονωθεί. Και πιστέψτε με, υπάρχει πραγματική και ουσιαστική προοπτική να γίνει αυτό, αρκεί βέβαια να υπάρξει και η απαραίτητη πολιτική βούληση. Και φυσικά όχι μόνο στα χαρτιά. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, λειτουργεί το πρόγραμμα "EXIST-Gründungskultur" του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομικών και Τεχνολογίας (BMWi) που προσφέρεται στα πανεπιστήμια για την ανάπτυξη και ενίσχυση του επιχειρηματικού πνεύματος. Το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Καρλσρούης (ΚΙΤ) έχει λάβει μέσα σε τρία χρόνια, σχεδόν τρία εκατομμύρια ευρώ, ενώ το πρόγραμμα έχει εφαρμοστεί σε 27 γερμανικά πανεπιστήμια", συμπληρώνει.

Ο καθηγητής αντιλαμβάνεται βέβαια πως η παρατεταμένη ελληνική οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει ένα επιχειρηματικό περιβάλλον υψηλής αβεβαιότητας μέσα στο οποίο κάθε επιχειρηματική κίνηση έχει δυσκολίες να προβλέψει και να θέσει στόχους. " Η Ελλάδα ανήκει στο ίδιο οικονομικό πλαίσιο που ανήκουν οι αναπτυγμένες χώρες και ο μόνος τρόπος για να πετύχει επιχειρηματικά είναι μέσω της εφαρμογής της καινοτομίας. Παραδόξως οι έρευνες δείχνουν πως οι οικονομικές κρίσεις πάντα δημιουργούν ευκαιρίες, αρκεί οι επιχειρήσεις να διέπονται από δημιουργικότητα, να έχουν τις ιδέες, τον επαγγελματισμό και την οργανωσιακή ετοιμότητα να τις εφαρμόσουν, καθώς και ένα ευνοϊκό οικονομικό περιβάλλον. Βέβαια στην Ελλάδα η δυνατότητα αυτή δυσχεραίνεται γιατί η έλλειψη ρευστότητας από το τραπεζικό σύστημα αποτρέπει σε μεγάλο βαθμό την αντοχή, την ανάπτυξη και τη στρατηγική προσαρμογής των επιχειρήσεων. Εκτιμώ όμως πως στο επόμενο χρονικό διάστημα κάτι θα βελτιωθεί στο οικονομικό περιβάλλον που θα διευκολύνει την επιχειρηματικότητα. Εξάλλου υπάρχουν και εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης, οι οποίες είναι πολύ διαδεδομένες στο εξωτερικό, όπως η «χρηματοδότηση από το πλήθος» ("crowdfunding", ή διαδικτυακή μικροχρηματοδότηση). Στην Ελλάδα βέβαια δεν ευδοκιμούν γιατί δυστυχώς, υπάρχει έλλειψη αξιοπιστίας και εμπιστοσύνης."

Χρειάζεται πρωτοβουλία

Ο Έλληνας επιστήμονας θεωρεί πως το πιο τοξικό φαινόμενο αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι η αναξιοκρατία και η έλλειψη εμπιστοσύνης στις κρατικές δομές και στους θεσμούς και επισημαίνει πως αν δεν αλλάξει αυτό, η χώρα δεν πρόκειται να προχωρήσει. Την ίδια ώρα συμβουλεύει τους νέους επιχειρηματίες να μη διστάζουν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία. "Ανεξάρτητα από τις εξωτερικές συνθήκες που επικρατούν δεν πρέπει να αποθαρρυνόμαστε. Πρέπει να έχουμε θάρρος. Πάντα υπάρχουν δρόμοι, όπου και αν βρισκόμαστε, αρκεί να μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πού στεκόμαστε, ποιες ευκαιρίες υπάρχουν γύρω μας και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να τις αξιοποιήσουμε δημιουργικά." Ο Καθηγητής Ορέστης Τερζίδης δεν αποδέχεται τον όρο "Γκουρού της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας", παρότι στο εξωτερικό του αποδίδεται συχνά από τον επιχειρηματικό κόσμο. Ο ίδιος επισκέπτεται τακτικά την Ελλάδα και την Κύπρο και έρχεται σε επαφή με ελληνικά πανεπιστήμια γιατί, όπως λέει, ψάχνει δρόμους. "Επιθυμώ να βοηθήσω τη χώρα μου χωρίς να θέλω να επιβάλω τίποτα. Το μόνο που θέλω είναι να καταθέσω τη γνώση και την εμπειρία μου σε ένα σχέδιο που θα βοηθήσει ιδιαιτέρως τη νεολαία να καλλιεργήσει μια σωστή επιχειρηματική κουλτούρα".